مدیرکل سابق آموزش همگانی معاونت اجتماعی ناجا با بیان اینکه عفاف و حجاب، تکریم انسان است، گفت: باید به نهادی کارکردن بیندیشیم و ۲۶ دستگاه فرهنگی برای نهادینه کردن ارزش حجاب در درون افراد و ارزش عفاف برای بانوان و آقایان برنامه داشته باشند.
«مسئله حجاب» عنوان مطرح‌ترین کتاب در حوزه عفاف و حجاب است که شهید مطهری آن را پیش از انقلاب منتشر کرده و به موضوع حجاب به عنوان یک «مسئله» پرداخته است. شاید اگر با همین نگاه مسئله‌محور از همان زمان به موضوع حجاب نگاه شده و عالمان دینی در تلاش برای تبیین دقیق و منطقی آن بودند، اکنون شبهات حجاب تا این حد در جامعه ریشه نمی‌دواند.
بر کسی پوشیده نیست که وضع قوانین و مقررات در فرهنگ‌سازی ارزش‌ها نقش مهمی را بازی می‌کند و عفاف و حجاب شهروندان جامعه نیز از این امر مستثنی نیست. در همین زمینه با احمد کاهه، مدیرکل سابق آموزش همگانی معاونت اجتماعی نیروی انتظامی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
موضوع عفاف و حجاب دارای ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، فطری، دینی و ... است؛ غفلت از کدام بعد سبب شد تا در نهادینه کردن صحیح این دستور دینی خلل وارد شود؟
نیروی انتظامی طی چند سال اخیر تلاش‌های زیادی را هم در بعد ایجابی و هم در بعد سلبی داشته و شاید بتوانیم به این موضوع هم اذعان کنیم که بار خیلی از دستگاه‌ها را هم به دوش کشیده است، اما همان طور که بر مؤلفه‌ها و ابعاد مختلف این موضوع اشاره کردید موضوع حجاب را می‌شود از حیث تاریخی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و انتظامی، مورد بحث قرار داد. آنچه در حوزه انتظامی براساس قانون به آن پرداخته می‌شود و آنچه به عنوان وظیفه برای خودمان تعریف می‌کنیم، هم بعد شرعی و قانونی دارد و هم تکلیف انسانی است.
چون پیامدها و آثار سوء برآمده از بی‌اخلاقی‌ها به نوعی در زمره موضوعاتی است که نیروی انتظامی به آن می‌پردازد، این نهاد به طور دقیق‌تر و ظریف‌تر با آنچه به عنوان پیامد ناشی از عدم رعایت حجاب شکل می‌دهد، مواجه است. وقتی در پرونده‌های متعدد در مسائل مختلف اخلاقی و خانوادگی، حتی قتل‌ها ریشه‌یابی می‌شود، می‌بینیم که بی‌توجهی‌ها، سهل‌انگاری‌ها و نادیده گرفتن مسائل اخلاقی به ویژه حوزه حجاب و عفاف مکررا آسیب‌های فراوانی برای افراد به دنبال داشته است. در نیروی انتظامی بیشتر با این مسائل به دلیل نوع مأموریتمان مواجه بوده‌ایم.
شاید دیگر دستگاه‌ها از این زاویه این‌گونه اتفاقات را کمتر ببینند. فعالیت‌های نیروی انتظامی بسیار گسترده بوده است. در این زمینه برنامه‌های آگاه‌سازانه از طریق آموزش حضوری و غیر حضوری دنبال شده است. در محیط‌های آموزشی، محلات، مساجد و پایگاه‌های مردمی که وجود دارد، برنامه‌های این نهاد ارائه شده است. آموزش حضوری نیز براساس تفاهم‌نامه بین دستگاهی و همچنین، براساس مقرراتی که از قبل تعریف شده، با همکاری دستگاه‌های مختلف ترویجی در حوزه حجاب ارائه شده است.
جشنواره‌های زیادی سالیانه با موضوع عفاف و حجاب از سوی نیروی انتظامی برگزار شده است. در همین چند سال اخیر، جشنواره «چادرهای آسمانی» در باب پوشش، نجابت و عفاف در سه بخش علمی، هنری و ترویجی برگزار شده است. در بخش علمی نیز در سراسر کشور از طریق نخبگان به تبیین عوامل سازنده در حوزه عفاف و حجاب پرداخته شده است.
از جمله برنامه‌های نیروی انتظامی طی چند سال اخیر برگزاری جشنواره‌های هنری است که سالانه به یکی از مسائل هنری توجه می‌شود. به طور مثال در برنامه چادرهای آسمانی موشن‌گرافی را پیرامون عفاف و حجاب قرار دادیم و محورهای زیادی در این زمینه با همین شرح و بسط که شما هم به آن اشاره کردید مثل ابعاد تاریخی، مذهبی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، روانی و انتظامی را در رابطه با محورهای فراخوان یادآور شدیم و کارهای خوبی هم به دست ما رسید و اتفاق مبارکی هم در این مسیر رخ داد؛ چون آثاری که به جشنواره ارسال می‌کنند بازتولید می‌شود و در فضای مجازی و رسانه ملی که قابلیت‌های خوبی دارد، به نمایش گذاشته می‌شود.
جشنواره یک بخش ترویجی نیز دارد که سالانه بانوانی که به درجات علمی، فرهنگی، ورزشی و ... رسیده‌اند و مقاماتی را به دست آورده‌اند و با پوشش کامل اسلامی توانسته‌اند مرزهای اجتماعی را طی کنند، دعوت می‌شوند. پزشک خوب، جراح خوب، قهرمان ورزشی و ... که نه تنها حجاب را مانع کار خود ندیده‌اند بلکه به تعبیر و تاکید خود ایشان آرامش آن‌ها را برای فعالیت‌های اجتماعی نیز فراهم کرده است.
موضوع حجاب یک مسئله و چالش اجتماعی را با خود به همراه دارد. شاید هم بخشی از این مسئله بزرگ‌نمایی است. به نظر می‌رسد، براساس پویش‌های علمی و نظرسنجی‌هایی که ما و دیگر دستگاه‌ها داریم، وقتی اکثر بانوان جامعه که اعتقاد به حجاب دارند به عنوان یک مسلمان به موضوع نگاه می‌کنند، شاید کم‌کاری کردیم که فرمت‌های صحیح رفتاری را نتوانستیم نهادینه کنیم. این در نهاد هر مسلمانی وجود دارد، اما در رفتار ظاهری، چالش و مسئله وجود دارد. به نظر بنده مقداری بزرگ‌نمایی در این زمینه شده است و سعی می‌کنند خیلی وسیع و پر دامنه کل جامعه ما را مسئله‌آفرین کنند. بسیاری از خانواده‌ها با حجاب چالش ندارند و نه تنها آن را به عنوان یک رفتار دینی و اخلاقی پذیرفته‌اند بلکه ترویج نیز می‌کنند.
سمبل نهایی این اتفاق خوب، چادر است. هر چند پوشش هم به چادر نیست و ما اگر چادر و پوشش را لحاظ کنیم، آنچه دین از حجاب و پوشش توصیف می‌کند، لزوما چادر نیست و یک بانو با پوشش مناسب هم در زمره این مسئله قرار می‌گیرد. به هر حال اعتقاد است که این مسئله را رقم می‌زند.
ما در یک فضای جدید اجتماعی چند سالی است که در تمام دنیا به صورت وسیع قرار گرفته‌ایم و ابزارهای نوینی فراهم شده است که به این تغییرات اجتماعی که در گذشته روند کندی داشته، سرعت بخشیده است. ابزار رسانه، ارتباطات و فضای مجازی که ایجاد شده است، سرعت زیادی به تغییرات اجتماعی داده و مسائل فردی و اجتماعی مثل حجاب که هر دو جنبه را داراست بی‌تاثیر از این مسئله نبوده است. دنیای رسانه و فضای مجازی، اقیانوس وسیعی است که بخش‌های زیادی از آن شناخته شده نیست و وارد شدن به این اقیانوس باعث تاثیرپذیری می‌شود.
آمادگی‌ها باید طراحی شود و تمام دست‌اندرکاران حوزه فرهنگ در بخش‌های مختلف دولتی و غیر دولتی امروز در بخش اخلاقی وظیفه «صیانت از جوهره وجودی خانواده» را دارند؛ چراکه مهمترین رکن اجتماعی ما خانواده سالم است. صدمه دیدن خانواده باعث صدمه دیدن خیلی چیزهای دیگر می‌شود. انقلاب اسلامی ما در چهل سال گذشته جامعه آرمانی و ارزشی را پایه‌گذاری کرد که مبتنی بر شریعت است که اندیشه آن از امام(ره) نشئت گرفت و مردم خوب ما نیز که این تحول تاریخی را رقم زدند، نگاهشان به ارزش‌هایی بود که در دین نمایان می‌شد و برون‌داد آن احساسات خوبی بود که ما نتیجه آن را در خیلی از فصول بعد انقلاب در جنگ و شرایط بعدی دیدیم. اتفاقات خوبی که توانستیم با مقاومت به آن برسیم و این‌ها ارزش‌ها را تحکیم کرد و یکی از ارزش‌های خوب ما همواره تاکید بر ارزش حجاب بوده و خوشبختانه از این منظر ما نهادهایی نداشتیم که این موضوع را مذمت کنند یا کار نکنند. اما حجم کار به تناسب کار و شرایط باید جلو می‌آمد تا پاسخ مناسب فراهم کند، شاید ما یک مقدار در این زمینه کم‌کاری داشتیم که باید جبران کنیم که جبران آن هم یک کار جهادی است.
برای اصلاح وضعيت کنونی عفاف و حجاب چه اقداماتی بايد صورت گيرد؟
نقطه برخورد سلبی به عنوان آخرین حلقه برنامه‌ای در شورای فرهنگ عمومی تعریف شده است. ما باید به نهادی کارکردن بیندیشیم و ۲۶ دستگاه فرهنگی برای نهادینه کردن ارزش حجاب در درون افراد و ارزش عفاف (که تنها مربوط به بانوان نبوده و حتی رفتارهای مردانه را شامل می‌شود) برنامه داشته باشند. گاهی با بدپوششی در مردان نیز مواجه می‌شویم و دامنه این بحث را نباید زنانه ببینیم و این موضوع مهمی است.
شما به پیامدهای اجتماعی عفاف و حجاب اشاره کردید. متأسفانه به نظر می‌رسد جامعه ما آن طور که باید با آسیب‌های اجتماعی رعایت نکردن عفاف و حجاب آشنا نیست. براب مثال در قالب شعار گفته‌ایم حجاب، مصونیت می‌آورد، اما این مهم هنوز برای جامعه جا نیفتاده است، شما چه پیشنهادی در زمینه آشنایی بیشتر جامعه با پیامدهای ناگوار بدحجابی در جامعه دارید؟
واقعیت امر این است که موضوع پیامدهای منفی یک بخش از مسئله است که عوارض آن را در پرونده‌های مختلف مرتبط با مأموریت‌های نیروی انتظامی و مصاحبه‌های عمیق با کسانی که جرم برایشان اتفاق افتاده، مشاهده می‌شود و زمانی که به لایه‌های پنهان زندگی ایشان وارد می‌شوید، می‌فهمید این رفتار خود ایشان است که باعث ایجاد این مسیر شده و مجرم شده‌اند.
موضوع عفاف و حجاب هم تکریم انسان‌ها است و هم برای کاهش پیامدهای ناگواری است که در پس این اتفاقات بروز می‌کند و گریزی از آن نیست. اما در بعد دیگر آن، بسیاری مواقع که با بانوان محجبه گفت‌و‌گو می‌کنیم، از ارزش روانی حجاب می‌گویند، ارزشی که برای آن‌ها سلامت روانی و احساس خوبی را به ارمغان آورده است. حجاب و عفاف شعف درونی به وجود می‌آورد. در بسیاری از مصادیق و مضامین دیگر که خداوند متعال برای ما تکلیفی گذاشته است، احساسات خوب برآمده از آن مصادیق رفتاری را در انسان‌ها می‌بینیم.