سه‌شنبه10بهمن1402
10:19
272
حفظ و ترویج فرهنگ عفاف و حجاب مستلزم داشتن درک صحیح از تاریخ انقلاب و ارزش های دینی است
گفتگو با ابوذر منتظرقائم فعال فرهنگی و اجتماعی و متخصص حوزه فضای مجازی
گفتگو با ابوذر منتظرقائم فعال فرهنگی و اجتماعی و متخصص حوزه فضای مجازی
فعال فرهنگی و اجتماعی و متخصص حوزه فضای مجازی معتقد است که چنانکه درک درستی نسبت به تاریخ انقلاب اسلامی و ارزش های دینی داشته باشیم؛ در موضوع عفاف و حجاب و حفظ و ترویج آن نیز می توانیم به یک نگاه منطقی و درست برسیم.
آنچه می تواند جامعه ای را از آسیب های شوم مصون داشته و حفظ كند، ترویج فرهنگ دقیق عفاف و تبیین ابعاد مختلف آن درجامعه است. بی گمان با بررسی سطحی می توان ارتباط نزدیك حجاب و عفاف، با كاهش آسیب اجتماعی را متوجه شد.
رعایت حریم ها و حرمت ها، تبیین فرهنگ صیانت از حقوق افراد، فرهنگ حفظ حجاب برای زن و مرد نقش مهمی در آرامش و آسایش افراد در جامعه، محیط كار و روابط اجتماعی دارد.
مسئله حجاب و چالش‌های درگیری با این مسئله در یک جنگ شناختی، سناریو‌های پیش‌رو و راهکار‌ها موضوعاتی است که در گفتگو با ابوذر منتظرقائم، فعال فرهنگی و اجتماعی که حوزه ی تخصصی وی، حوزه ی شناخت فضای مجازی است به واکاوی آن پرداخته‌ایم.
حوزه ی حجاب ابعاد مختلفی دارد، به نظر شما در زمینه عفاف و حجاب بیشتر در چه بعدی غفلت کرده ایم و به آن نپرداخته ایم؟
ماهیت و هویت انقلاب اسلامی اساسا فرهنگی است. به تعبیر مقام معظم رهبری، فرهنگ، آن چیزی است که اجتماع در آن تنفس می کند. یکی از جملات معروف امام(ره) این است که ما انقلاب کردیم که احکام اسلام اجرا شود. در واقع انقلاب اسلامی یک جریان چپ عدالت خواه برای اعتراض به جریان پهلوی نبود، بلکه یک جریان دینی بود که با استدلالات دینی آمده بود و با همین استدلالات دینی همه چیز را تفهیم می کرد.
انقلاب اسلامی، استقلال و وابستگی های سیاسی، نظامی، امنیتی، فرهنگی و ... را از منظر دینی مطرح کرد و پیش برد. در برهه های مختلف سیاسی افرادی حضور داشتند که گرایشات دیگری مانند لیبرال، ملی گرا، کمونیستی و ... داشتند و این جریان ها و گرایشات مختلف هم شعارهای عدالت، استقلال و آزادی را سر می دادند، اما نظر آنها دینی نبود و آنچه که مسلم است نظرگاه امام خمینی(ره) که یک نظرگاه دینی بود مورد اقبال عمومی واقع شد و این ناشی از تربیت دینی بود که در عموم رواج داشت.
انقلاب اسلامی از سال 1342 و قبل تر از آن شروع شده بود و هنوز هم تمام نشده است، زیرا که انقلاب به معنای تحول خواهی اسلامی هنوز در حوزه ی داخل و خارج ادامه دارد. البته گروه های مقاومت در درون شکل گرفتند و این گروه های مقاومت همان هایی هستند که قبلا در ظاهر با امام(ره) همکاری می کردند و در موازات امام(ره) و در ضدیت با پهلوی حرکت می کردند.
آنها امروز ادبیات خودشان را به یک ادبیات ظاهرا چپ تغییر داده اند و مبانی اسلامی را زائد و مزاحم معرفی می کنند. در چنین حکومت و تشکیلاتی شاکله ی اصلی حاکمیت، گفتمان دینی در ابعاد مختلف است. در حال حاضر در قانون اساسی انقلاب اسلامی اصلی با عنوان اصل چهارم قانون اساسی وجود دارد که غیرقابل تغییر است و تغییر آن مساوی با براندازی حکومت است و بر اساس این اصل، قوانین و مقررات حاکم در نظام جمهوری اسلامی ایران باید منطبق بر موازین اسلامی باشد.
به مرور احکام و شرایط اسلامی وارد قوانین کشور شد. از قانون اساسی کشور شروع شد و جاهای مختلفی خودش را نشان داد و به مرور مورد نقد قرار گرفت و در مجلس شورای اسلامی ساختارسازی شد تا قوانین دیگر وارد شوند. شهید بزرگوار آیت الله بهشتی تلاش کردند تا این قوانین را وارد قانون اساسی کنند. حضرت امام(ره) در این باره می فرمایند حتی در قوانین نیز همه ی موضوعات اسلامی را وارد نکرده ایم. ما باید به سمتی پیش برویم که قانون ها و لوایح دیگر را تصویب کنیم تا روز به روز به سمت تشکیل حکومت اسلامی و دولت اسلامی حرکت کنیم. اما متاسفانه با تشکیل گروه های مقاومت که اثرگذاری بر نخبگان و مردم دارند، این مسیر کند و ممکن است در مواقعی هم متوقف و در بخشی از جاها معکوس شده باشد.
در فرهنگ سیاسی امام(ره) و مقام معظم رهبری، امامان هرگز به موضوع سیاست این گونه نگاه نکردند و همیشه سعی کرده اند در نقش مرشد و به صداقت نسبت به موضوعات مختلف رفتار کنند و رویکرد آنان جناح محور نبوده و هر شخصی که در راه خدا و مسیر او ارزشی داشته را به کار گرفته و به رسمیت شناخته اند. چنانکه درک درستی نسبت به تاریخ انقلاب اسلامی و ارزش های دینی داشته باشیم؛ در حوزه عفاف و حجاب نیز می توانیم نگاه منطقی و درستی داشته باشیم.
با نگاهی به کشورهای دیگر متوجه می شوید که بدون مسامحه با موضوع برخورد می کنند؛ یعنی آنها برای مبارزه با شکل گیری حجاب و عفاف مدنظر اسلام، تلاش سازمان یافته ای دارند و در حوزه ی تبیین، ارشاد و حتی اقتصادشان برنامه ریزی می کنند تا این اتفاق نیفتد و این نوع رفتار آنها را در سرزمین خودشان و رفتارهای ما در سرزمین مان نشان می دهد که این موضوع پیوند اساسی با تمامیت انقلاب اسلامی دارد و مجدد لازم است که بگویم این زمانی درک می شود که ما درک درستی از مفهوم کلمه ی سیاست در انقلاب اسلامی داشته باشیم.
اما اگر سیاست را در حوزه های دیگری در نظر بگیریم، بعضی از حوزه ها نوظهور و برخی دیگر قدیمی است که برخی این توجهات را دارند و برخی دیگر توجهات را کنار می گذارند. وقتی پدیده ای از برون مرزها بیاید و صرف این که آن در خیلی از جاهای دیگر توسعه پیدا کرده است و ساختارهای کشور خودتان را سازگار با آن تعریف کنید و بدون تفکر اعتقادی آن را وارد کنید و توسعه دهید این تفکر انفعالی است.
تفکر فعال، تفکری است که باید مورد نقد قرار دهد و وقتی پدیده ای می خواهد وارد کشور شود باید با تفکر نقادانه مورد نقد قرار گیرد. در اینجا اشکالی در مورد فهم کلمه امنیت وجود دارد، درست است که در تفکر امنیت، تمام معیارهای امنیتی در سراسر دنیا شبیه هم هستند. در آمریکا بمب، بمب است و در ایران هم بمب است و تهدید فیزیکی برای انسان است و نگرانی و آسیب به دنبال دارد. اما در انقلاب اسلامی و تفکر ایدئولوژی، درمورد امنیت و مفهوم درست آن، حضرت امام(ره) می فرمایند: «مظهر اقتدار ایران شهدا هستند» در کدام نظام سیاسی تعداد افرادی که تلف می شوند چه نظامی و چه مردمش، مظهر اقتدار محسوب می شوند؟
اتفاقا تلاش می کنند تعداد تلفات خودشان را مخفی کنند. این فقط در فرهنگ انقلاب اسلامی است که نه تنها شهدا تعدادشان مخفی نمی شود بلکه تصویر، کتاب و آمار می شوند و خون و راه و روش آنها مسیر و الگو برای دیگران می شود. بنابراین ما نمی توانیم در فضای امنیت سکولار، امنیت جمهوری اسلامی را بگنجانیم.
فضای مجازی ادبیاتی مطرح کرده است به نام حجاب اجباری، فضای مجازی چگونه به این حجاب اجباری دامن زده است و ما باید چگونه رفتار کنیم؟
اینکه گفته می شود افرادی که در عرصه ی میدانی ـ ما با عناصر عرصه ی متفکر کار نداریم، عناصر این عرصه کارشان بر هم زدن انقلاب اسلامی است - از مبلغان جریان بی عفتی و بی حیایی حمایت می کنند و خط می گیرند و یا مسیر آنها را دنبال می کنند، نظرگاه سیاسی دارند، این غیرممکن است. هر کسی در آرامش خودش فکر کند آیا ممکن است کسی به لحاظ محتوایی نسبت به فرهنگ عفاف و حجاب دچار ریزش عمقی نشده باشد، اما صرفا در یک حوزه ی دعوا با نظام مثلا در حوزه های اداری، اقتصاد، سیاسی و قضایی یا آزادی های سیاسی و ... اختلاف دارد، کشف حجاب کند؟ آیا امکان عقلی دارد؟ این درست نیست. حتما طرف به خود موضوع به عنوان یک امر معقول نگاه می کند یا حداقل با آن مشکلی ندارد.
شاهد هستیم که در مسائل اجتماعی دینی مثل محرم، عزاداری و ... نیز وارد می شوند و عملیات آنها ادامه دارد و همان فضا را دنبال می کنند، درواقع آنها با نیت براندازی نظام سیاسی دنبال بهانه هستند. اما آنها که در کف برنامه هستند اصلا سیاسی نیستند و با کمال تاسف، جاهلانه فضا را با التذاذ شخصی دنبال می کنند. این دو را باید از هم جدا کنیم و هر دو را باید دید و اگر به این شکل نگاه کنیم دچار درگیری نخواهیم شد.
در اسلام روزه گرفتن هم حکم است، حالا باید بگوییم روزه ی اجباری؟ این ها حکم اسلام و احکام اجتماعی اسلام است. روزه امر شخصی است، نماز هم امر اجتماعی محسوب نمی شود و شخصی است اما یک چیزهایی امر اجتماعی محسوب می شوند یعنی جمهوری اسلامی می گوید در ملا عام مرتکب عمل روزه خواری نشوید، این یک حکم اجتماعی است حالا می خواهند اسمش را هر چیزی بگذارند، حرف چیز دیگری است و در چهارچوب احکام اسلام از یک فرد برای انجام عملی چیز زیادی درخواست نمی شود .
آیا اعمال قانون و ایجاد ضابطه برای موضوع پوشش محدود به نظام ارزشی مانند حکومت جمهوری اسلامی ایران است؟
پاسخ خیلی ساده است شما هر جای دنیا تشریف ببرید متناسب با نظام فرهنگی و فکری خودشان ضوابطی برای پوشش خودشان دارند. حالا ضوابط به چه شکلی است، رنگ و فرم و اندازه اش چگونه است و به چه صورتی اعمال می شود و تبعات تخطی از آن چگونه است؟ تناسب با ساخت فرهنگی آنها دارد. اتفاقا آن قدر ضوابط متعدد و متنوع است که شاید صدها برابر ضوابط در ایران است. ما خیلی ضوابط محدودی داریم. در حالی که باید برای پوشش کارمندان خودمان ضوابط جدی داشته باشیم. برای پوشش افراد مشغول به تحصیل ضوابط داشته باشیم. برای پوشش توریست هایمان حساب و کتاب جدی داشته باشیم. برای افراد عادی، پزشک هایمان، مشاغل عادی و مختلف خودمان باید ضوابط دقیقی داشته باشیم. اما ضوابط ما خیلی محدود، رقیق و کم است.
شما می بینید در اروپا حتی برای حضور در یک منطقه ی خاص ضوابط خاص وجود دارد. و حتی مراکز خصوصی هم برای خودشان ضوابط خاص دارند. دانشگاه ها هر کدام برای خودشان ضوابط پوشش خاص دارند و...
می خواهیم بگوییم آن کسانی که آمده اند از منظرگاه لیبرال دموکراسی ما را نقد می کنند، حواسشان باشد که لیبرال دموکراسی در مورد شعار خودش در مورد آزادی پوشش در سرزمین خودش عمل نکرده است. اصلا نمی تواند وارد گفتگو شود، آن هم برای نظام ارزشی دیگر با یک چارچوب دیگر. اگر می خواهند به جمهوری اسلامی انتقاد کنند باید با ادبیات اسلامی و در چارچوب حکومت اسلامی نقد کنند. مگر اینکه برخی ارزش های جهان شمول را ملاک قرار دهند. برخی ارزش های جهان شمول هست که بقیه هم می فهمند، مثل زن و مرد و بچه و پیرمرد و... باهم فرقی ندارند. مثلا به مظلوم نباید ظلم کرد که در ادبیات اسلامی هم هست و اگر اتفاق افتاده است بیایند گفتگو کنند. بعضی ضوابط است که مربوط به مرز است و ربطی به مسائل دیگر ندارد.
موضوع عفاف و حجاب در فضای مجازی آن طور که باید تبلیغ نشده است، بیشتر تبلیغات شعاری است. نظر و پیشنهاد شما برای این امر و ترویج عفاف و حجاب در فضای مجازی چیست؟
مسئله در فضای مجازی فقط تبلیغات با ادبیات قدیمی نیست، مسئله فقدان نگاه استراتژیک است. وقتی شما پیام رسان معارض اینستاگرام را باز نگه می دارید، شما بهترین تبلیغات حوزه ی حجاب و عفاف را هم تولید کنید، آن عملیات تاثیرگذار خودش را دارد. ما متاسفانه از ظرفیت سازمان صدا و سیما هم استفاده نمی کنیم. باید حمایت از پیام رسان های داخلی را جدی بگیریم. ما شبکه ای مثل روبیکا را داریم که کاملا محیطی شبیه به اینستاگرام دارد و نیاز ما را به تصویر پایه برطرف می کند.